شیزوفرنی (Schizophrenia)
شیزوفرنی یک بیماری روانی شدید است که در طرز تفکر، احساسات و رفتار فرد اختلال ایجاد می‌کند. شیزوفرنی تصمیم‌گیری، درست فکر کردن، ارتباط برقرار کردن با افراد دیگر و داشتن رفتار مناسب در موقعیت‌های اجتماعی را برای بیمار سخت می‌کند.
شیزوفرنی چیست؟
شیزوفرنی یک بیماری روانی شدید است که در طرز تفکر، احساسات و رفتار فرد اختلال ایجاد می‌کند. شیزوفرنی تصمیم‌گیری، درست فکر کردن، ارتباط برقرار کردن با افراد دیگر و داشتن رفتار مناسب در موقعیت‌های اجتماعی را برای بیمار سخت می‌کند. افراد مبتلا به این بیماری در افتراق بین آنچه حقیقت دارد و آنچه ندارد، دچار مشکل می‌شوند. برای مثال، ممکن است صداهایی بشنوند که وجود ندارد و یا تصور کنند افرادی بیرون از منزل منتظر دستگیر کردن آنها هستند.
شیزوفرنی هم در زنان و هم در مردان رخ می‌دهد. علائم معمولا بین سن 16 تا 30 سال شروع می‌شود. شیزوفرنی یک بیماری مزمن است و در تمام عمر ادامه می‌یابد و اگر درمان و به طور مداوم مدیریت نشود، می‌تواند ناتوان‌کننده باشد.
علائم شیزوفرنی
علائم شیزوفرنی معمولا به آهستگی و در طول زمان نمایان می‌شود. این علائم به چندین دسته تقسیم می‌شوند:
- علائم مثبت:
این علائم، علائم آشکاری هستند که اغلب با دوره‌های روانپریشی نمایان می‌شوند:
- توهم: احساس کردن چیزی که واقعاً وجود ندارد. توهم شنوایی و بینایی شایعترین توهم‌ها هستند. برخی از افراد مبتلا به شیزوفرنی صداهایی می‌شنوند که واقعاً وجود ندارد. برخی دیگر نیز ممکن است بوهای عجیب و غریب استشمام و یا چیزهایی که وجود ندارد روی پوست خود احساس کنند.
- هذیان: اعتقاد داشتن به چیزی که حقیقت ندارد. این اعتقادات معمولا عجیب و غریب و افراطی هستند. برای مثال ممکن است بیماران اعتقاد داشته باشند که فردی قصد آسیب رساندن به آنها را دارد و یا شخصی درون سر آنها افکاری قرار می‌دهد!
- علائم منفی:
منظور از این علائم، فقدان و یا کاهش برخی از رفتارهای مناسب است. این علائم در مواردی ممکن است با علائم افسردگی اشتباه گرفته شوند:
- محدود شدن طیف احساسات
- صحبت مسطح و منقطع
- طرد شدن و دوری گزیدن از خانواده، دوستان و فعالیت‌های اجتماعی
- انرژی پایین
- فقدان انگیزه
- فقدان لذت در زندگی
- عادات بهداشتی و نظافت نامناسب.
- علائم از هم گسیختگی:
- اختلال در تکلم و تفکر
- مشکل در منسجم کردن افکار
- بیان جملات یا کلماتی که معنی ندارد
- حرکات تکراری بدن مانند قدم زدن
- کاتاتونیا؛ زمانی که یک شخص برای یک مدت دچار توقف در حرکت یا صحبت کردن می‌شود.
- علائم شناختی:
- مشکل در درک اطلاعات و استفاده از آنها برای تصمیم‌گیری
- مشکل در تمرکز و توجه
- اختلال در استفاده از اطلاعات بلافاصله بعد از یادگیری آنها
شیزوفرنی چگونه ایجاد می‌شود؟
یک علت شناخته شده برای شیزوفرنی وجود ندارد اما مطالعات نشان داده است در صورت وجود موارد زیر، خطر ابتلا بیشتر است:
- داشتن سابقه خانوادگی
- مواجهه با ویروس‌ها و یا سو تغذیه در دوران جنینی
- اختلالات شیمیایی مغز خصوصاً اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی
- مصرف داروهای روانگردان در دوره نوجوانی و اوایل جوانی
- عوامل روانی – اجتماعی (مانند تنهایی، مشکلات شغلی، وضعیت تاهل و…)
شیزوفرنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر یکی از اهالی خانواده شما علائم شیزوفرنی دارد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک شرح حال پزشکی بیمار را بررسی کرده و سوالاتی از علائم او می‌پرسد. پزشک ممکن است تست‌هایی نظیر آزمایش خون و اسکن مغزی نیز درخواست دهد. این اقدامات به رد سایر بیماری‌ها با علائم مشابه کمک می‌کند.
ممکن است پزشک شما را به یک روانپزشک و حتی روانشناس ارجاع دهد. متخصصین علائم بیمار را ارزیابی کرده و با خانواده او صحبت می‌کنند و علائم او را در طول زمان تحت نظر می‌گیرند. برای گذاشتن تشخیص شیزوفرنی، یک شخص باید حداقل 2 مورد از علائم را به طور منظم برای 6 ماه تجربه کرده باشد.
ممکن است تشخیص شیزوفرنی دشوار باشد. هیچ تست تشخیصی مخصوص شیزوفرنی وجود ندارد. سو مصرف مواد، مصرف داروها و برخی بیماری‌های دیگر نیز می‌توانند برخی از علائم مشابه شیزوفرنی ایجاد کنند. از سوی دیگر، برخی از افرادی که برای آنها تشخیص شیزوفرنی گذاشته شده، ابتلا به این بیماری را قبول نمی‌کنند. در این موارد، خانواده و دوستان باید شرایط را برای بیمار برای دریافت درمان و کمک‌های لازم فراهم کنند.
آیا شیزوفرنی قابل پیشگیری است؟
شیزوفرنی قابل پیشگیری نیست اما می‌توان با استفاده از داروها، از شدت و میزان علائم کاست.
درمان شیزوفرنی
هیچ درمان قطعی برای شیزوفرنی وجود ندارد. شیزوفرنی نیاز به درمان مادام‌العمر دارد؛ حتی اگر علائم وجود نداشته باشند. درمان باید علائم را کنترل کند، تعداد بازگشت‌های علائم را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهبود ببخشد. درمان دارویی و درمان حمایتی، معمول‌ترین شیوه‌های درمانی هستند.
افراد مبتلا به شیزوفرنی معمولا تحت درمان با داروهای ضد روانپریشی قرار می‌گیرند. این داروها تعادل مواد شیمیایی مغز را تغییر می‌دهد و به بهبود علائم کمک می‌کند. مانند هر داروی دیگری، این داروها نیز عوارض جانبی دارند. ممکن است لازم باشد تا بیمار داروهای مختلف را امتحان کند تا داروی مناسب برای او مشخص شود.
درمان حمایتی، به بیماران مبتلا به شیزوفرنی کمک می‌کند تا بیماری خود را مدیریت کند. این درمان‌ها عبارتند از مشاوره یک به یک، تمرین مهارت‌های اجتماعی، درمان خانوادگی و حمایت شغلی.
زمانی که علائم شدید هستند، ممکن است بیمار نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که در شرایط بی‌خطر است و درمان مناسب دریافت می‌کند.
زندگی با شیزوفرنی
شیزوفرنی هیچ زمان برطرف نمی‌شود اما می‌توان این بیماری را کنترل کرد. برخی از افراد می‌توانند علائم خود را با درمان دارویی کنترل کنند. درمان روانشناسی، مدیریت شخص به شخص، حمایت شغلی و اجتماعی نیز به بهبود بیشتر کمک می‌کند. در مراحل اولیه بیماری، بازگشت و تکرار اپیزودها شایع است. علائم و عود بیماری به مرور زمان و با مصرف داروها و دریافت درمان حمایتی، کاهش می‌یابد. برخی افراد مبتلا به شیزوفرنی حتی می‌توانند به تنهایی نیز زندگی کنند؛ اما سایر بیماران نیاز به زندگی در کنار خانواده یا زندگی گروهی برای دریافت حمایت بیشتر، دارند.
سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:
- آیا بیماری دیگری نیز وجود دارد که بتواند علت علائم من باشد؟
- آیا علائم من بدتر خواهد شد؟
- بعد از شروع مصرف داروها، چه مدت طول می‌کشد تا علائم من بهتر شود؟
- عوارض جانبی معمول این داروها چیست؟
- اگر مصرف داروها را متوقف کنم، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
- چه نوع درمان حمایتی در منطقه من وجود دارد؟
- اگر دچار عود یا علائم شدید شوم، چه باید بکنم؟
- آیا نوعی نشانه هشدار برای بازگشت علائم وجود دارد؟
- آیا کار کردن یا رانندگی برای من امن است؟
Resources
National Institutes of Health, MedlinePlus: Schizophrenia
National Institute of Mental Health: Schizophrenia
